Voor campers die off-grid willen staan, is een goed ontworpen zonne-energiesysteem essentieel. Hoeveel zonne-energie je nodig hebt, hangt af van drie hoofdfactoren: het dagelijkse energieverbruik, de accucapaciteit en de reisomstandigheden (klimaat en zonuren). In dit rapport leggen we stap voor stap uit hoe je het dagelijkse stroomverbruik kunt berekenen aan de hand van veelgebruikte apparaten (zoals koelkast, verlichting, laptop, waterpomp). Daarna bespreken we hoeveel zonnepaneelvermogen nodig is om in dat verbruik te voorzien, en hoe je de batterijcapaciteit daarop afstemt. We houden rekening met verschillende klimaten en aantal zonuren op diverse locaties. Het doel is om praktische richtlijnen te geven, ondersteund door duidelijke tabellen en rekenvoorbeelden, zodat je zelf de juiste dimensies voor jouw camper kunt bepalen.
De eerste stap is om je dagelijks stroomverbruik in kaart te brengen. Dit doe je door alle elektrische apparaten in de camper en hun gebruik te inventariseren. Veelgebruikte apparaten in een camper zijn onder andere: een compressorkoelkast, LED-verlichting, laptop/telefoonladers, een waterpomp, en eventueel een ventilator of kleine apparatuur (zoals een ventilator, TV, etc.). Volg deze richtlijnen om het verbruik te berekenen:
Om een idee te geven van veelvoorkomende apparaten en hun verbruik, staan in Tabel 1 enkele typische waarden. Dit is een voorbeeldsituatie voor een gemiddelde camper:
| Apparatuur | Vermogen (W) | Gebruiksduur per dag | Dagelijks verbruik (Wh) |
|---|---|---|---|
| Compressorkoelkast (12V) | ~50 W (bij draaiend) | ~12 uur in totaal (cyclisch) | ~600 Wh (typisch) |
| LED-verlichting (4 lampen) | 4 × 5 W = 20 W | 4 uur (avonduren) | 80 Wh |
| Laptop opladen | 60 W | 2 uur | 120 Wh |
| Telefoons opladen (2×) | 2 × 10 W = 20 W | 2 uur | 40 Wh |
| Waterpomp 12V | ~50 W | 0,2 uur (ca. 12 min) | ~10 Wh |
| Totaal per dag | – | – | ±850 Wh |
Tabel 1: Voorbeeldberekening van dagelijks verbruik in een camper.
In dit voorbeeld gebruiken we een 12V compressorkoelkast met ~50 W vermogen. Zo’n koelkast draait niet continu; gemiddeld verbruikt hij bijvoorbeeld rond 600 Wh per etmaal. De LED-verlichting is zuinig, en de waterpomp draait alleen kort tijdens watergebruik, waardoor het verbruik daarvan zeer gering is. Alles bij elkaar komt dit voorbeeld uit op rond de 850 Wh per dag, wat neerkomt op ongeveer 70 Ah per dag uit een 12V accu. Dit is een redelijk gemiddeld verbruik voor een camper die dagelijks een koelkast gebruikt en enkele apparaten oplaadt. Merk op dat dit slechts een voorbeeld is – jouw situatie kan variëren. Absorptiekoelkasten (op 12V) zijn bijvoorbeeld veel minder efficiënt en worden vaak op gas gebruikt om stroom te sparen. Heb je geen elektrische koelkast of slechts een kleine koelbox, dan kan het dagelijkse verbruik veel lager uitvallen (bijvoorbeeld slechts enkele honderden Wh per dag). Aan de andere kant, extra verbruikers zoals een TV, een ventilator of vaker laptops gebruiken kunnen het totaal juist verhogen.
Samengevat: bereken je dagelijkse energieverbruik door alle Watt × uren te sommeren. Dit getal (in Wh) vormt de basis voor het dimensioneren van zowel de zonnepanelen als de accu.
Zodra je weet hoeveel stroom je gemiddeld per dag verbruikt (in Wh), kun je bepalen hoeveel zonnepaneelvermogen nodig is om dit te produceren. Zonnepanelen worden meestal aangeduid in Wattpiek (Wp), het piekvermogen dat ze onder ideale omstandigheden kunnen leveren. Het daadwerkelijk opgewekte vermogen per dag hangt sterk af van de hoeveelheid zonlicht (instraling) die beschikbaar is.
Een handige grootheid is het aantal “volle zonuren” per dag op de locatie waar je kampeert. Dit staat voor het aantal uren per dag dat de zon effectief op vol vermogen schijnt. In België is dit gemiddeld ongeveer 4 uur volle zon per dag over het jaar genomen. Dat betekent dat een 100 Wp paneel in België gemiddeld zo’n 100 W × 4 h = 400 Wh per dag aan energie oplevert. In de zomer ligt dit hoger (langere dagen, fellere zon) en in de winter veel lager. In zuidelijkere landen met meer zonuren per dag is de opbrengst hoger, terwijl in noordelijke streken of bij slecht weer de opbrengst lager is.
Rekenmethode voor paneelvermogen: Deel het dagelijks verbruik (Wh) door het aantal volle zonuren om het benodigde paneelvermogen (Wp) te krijgen. Bijvoorbeeld, bij 850 Wh verbruik en 4 volle zonuren heb je ongeveer 850/4 ≈ 212 Wp nodig. Echter, in de praktijk moet je rekening houden met verliezen en minder ideale condities: zonnepanelen op een camperdak liggen meestal vlak (niet optimaal gericht), er is warmteverlies, en er kan schaduw of bewolking zijn. Hierdoor haal je zelden het theoretische maximum uit de panelen. Een vuistregel is om ~20-30% extra paneelvermogen te voorzien als buffer. In ons voorbeeld zou je dus rond 250 Wp aan panelen installeren om 850 Wh/dag te dekken onder gemiddelde omstandigheden.
Tabel 2 toont een paar scenario’s van benodigde paneelgrootte bij verschillende beschikbare zonuren, uitgaand van ~800 Wh verbruik per dag (rond 70 Ah):
| Beschikbare volle zonuren (per dag) | Benodigd zonnepaneelvermogen (Wp) voor ~800 Wh/dag |
|---|---|
| 2 uur (weinig zon, bv. winter in N-Europa) | ± 400 Wp (zeer groot paneeloppervlak nodig) |
| 4 uur (matig zon, bv. voorjaar/herfst) | ± 200 Wp (bijv. 2 panelen van 100 Wp) |
| 6 uur (veel zon, bv. zomer in Zuid-Europa) | ± 135 Wp (bijv. 1 paneel van ~150 Wp) |
Tabel 2: Benodigd paneelvermogen vs. zonuren voor ~800 Wh dagverbruik.
Deze berekening illustreert dat in gunstige omstandigheden (veel zon) veel minder paneelvermogen volstaat dan in ongunstige omstandigheden. In de praktijk kies je een paneelconfiguratie op basis van de omstandigheden waarin je de camper het meest gebruikt én de beschikbare dakruimte. Voor gemiddelde camperaars met rond de 600 Wh verbruik per dag, ziet men vaak een systeem van orde 200–250 Wp aan zonnepanelen toegepast. Zo’n systeem kan in de zomer makkelijk bijbenen en komt in voor- en naseizoen redelijk uit, al zal het in de winter onvoldoende zijn. Als je meer verbruikt (bijvoorbeeld 1000+ Wh per dag), heb je navenant meer of grotere panelen nodig – bijv. 300–400 Wp of meer.
Praktisch advies: Kies het maximale paneelvermogen dat binnen je budget en op het dak past, want te veel zonnepaneelvermogen is zelden een probleem – de laadregelaar zorgt ervoor dat de accu niet overlaadt, en extra panelen verkorten alleen de laadtijd en leveren bij vlagen van zon meer stroom. Het risico van te weinig paneelvermogen is groter: de accu wordt dan op zonnige dagen misschien niet volledig opgeladen.
De accu in de camper dient als buffer: hij levert stroom wanneer er geen zon is (’s nachts, of tijdens bewolking) en slaat overtollige zonne-energie overdag op. De benodigde accucapaciteit hangt af van je dagelijkse verbruik en hoe veel dagen je wilt overbruggen zonder zon. Enkele richtlijnen:
Accucapaciteit berekenen: Neem je dagelijks verbruik in Ah (ampère-uur) en vermenigvuldig dat met het aantal dagen autonomie, deel daarna door het toegestane ontladingspercentage. In formulevorm:
Voor ons voorbeeld (70 Ah/dag):
Ter vergelijking: als het verbruik hoger ligt, zeg 100 Ah (1200 Wh) per dag, heb je voor 2 dagen rond 200 Ah bruikbaar nodig – dat is een 400 Ah loodaccu of 200 Ah lithium. Dit laat zien dat voor grote verbruikers een lithium-accu vaak compacter en lichter is voor dezelfde autonomie, al zijn de kosten hoger.
Vuistregel: Veel voorkomende accugroottes in campers zijn 100–200 Ah (lood) of ~100–200 Ah (lithium). Een 110 Ah loodaccu heeft ca. 55 Ah bruikbaar, wat goed past bij ~600 Wh/dag verbruik. Een 100 Ah lithium levert ~80 Ah bruikbaar, vergelijkbaar in energielevering met een 160 Ah loodaccu, en is dus geschikt voor iets hogere verbruiken of langere autonomie. Zorg ervoor dat de accu niet chronisch te diep ontladen wordt; een grotere accu gaat meestal langer mee omdat de ontlading per cyclus relatief kleiner is.
De prestaties van je zonne-energiesysteem zullen sterk variëren met het klimaat, seizoen en de geografische locatie waar je reist. Hierop moet je anticiperen bij het dimensioneren:
Kortom: het klimaat en de zonuren ter plekke bepalen of je berekende systeem in de praktijk uitkomt. Het is aan te raden om bij twijfel voor iets méér panelvermogen en accucapaciteit te gaan, met name als je van plan bent in variërende omstandigheden te reizen. Liever wat overschot in de zomer dan een tekort in de herfst.
Een passend zonne-energiesysteem voor de camper begint bij inzicht in je energieverbruik. Door een simpele optelsom van Watt × uren bepaal je het dagelijkse verbruik in Wh. Met dit getal kun je vervolgens uitrekenen hoeveel zonnepanelen je nodig hebt – rekening houdend met het aantal effectieve zonuren op jouw reisbestemmingen. In de praktijk komt het neer op een combinatie van voldoende Wp aan zonnepanelen om je verbruik gemiddeld te dekken (plus marge voor minder zonnige dagen), en een accu die groot genoeg is om je apparaten van stroom te voorzien tijdens de nacht en tijdens periodes van weinig zon.
Als richtlijn verbruikt een gemiddelde camper zonder extreme apparaten al gauw enkele honderden Wh per dag (rond 600 Wh). Daarvoor is een set van ~200–250 Wp panelen en een ~100–150 Ah accu doorgaans toereikend. Heb je meer verbruik (bijvoorbeeld door een grotere koelkast, laptopwerk, TV etc.), schaal dan overeenkomstig op in zowel panelen als accu. Denk bij accu’s ook aan het type: lithium biedt meer bruikbare capaciteit per Ah dan loodzuur. En tenslotte: houd rekening met het klimaat – wat in de mediterrane zon moeiteloos werkt, kan in een grijze Noordzeewinter tekortschieten. Plan dus op de moeilijkste omstandigheden als je het hele jaar door onafhankelijk wilt zijn.
Met deze informatie en voorbeelden kun je nu zelf een inschatting maken: inventariseer je apparatuur, bereken het Wh-verbruik per dag, en gebruik de gegeven stappen en tabellen om een praktisch systeemontwerp te maken. Zo kom je niet voor verrassingen te staan en kun je met een gerust hart op pad met voldoende zonne-energie voor jouw camper. Veel succes en zonnige kilometers gewenst!
